Χοροί και Τραγούδια

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των σαρακατσάνικων χορών είναι ο αργός ρυθμός τους, αφενός διότι δεν είχαν τη συνοδεία μουσικών οργάνων, αφετέρου λόγω του βάρους της φορεσιάς τους που συνοδεύονταν από τα περίφημα κουστέκια (στολίδια). Πολλοί από τους χορούς χαρακτηρίζονται «κλέφτικοι» αφού χορεύονταν αποκλειστικά από τους άνδρες. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι στους μικτούς χορούς οι άνδρες χορεύουν μπροστά και οι γυναίκες ακολουθούν και μάλιστα ο τελευταίος στη σειρά πιάνεται με μαντήλι με την πρώτη στη σειρά του χορού γυναίκα.

Οι Σαρακατσάνικοι χοροί είναι οι εξής :

Συρτός χορός

Ο συρτός χορεύονταν από τους Σαρακατσάνους, όπως και από τους Έλληνες της υπόλοιπης Ηπειρωτικής Ελλάδας. Είναι ένας χορός 12 βημάτων με μέτρο 2/4 (σε αντιδιαστολή με τον καλαματιανό που έχει μέτρο 7/8). Είναι μικτός χορός, που τον χόρευαν δηλαδή μαζί και άνδρες και γυναίκες σε έναν κύκλο. Οι άντρες χορεύουν μπροστά και οι γυναίκες πίσω. Ο τελευταίος άντρας με την πρώτη στη σειρά του χορού γυναίκα, πιάνονται με μαντήλι και ποτέ χέρι με χέρι, ενώ έπρεπε να έχουν και συγγένεια.

Κάτσα

Είναι κλέφτικος, ανδρικός χορός. Χορεύονταν κυρίως από τους Σαρακατσάνους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και το κυριότερο χαρακτηριστικό του είναι ένα κάθισμα των χορευτών, που ονομάζεται κάτσα. Έχει δύο μέρη το αργό και το γρήγορο. Το πρώτο μέρος είναι κυρίως τραγουδιστικό με βήματα πολύ αργά. Το δεύτερο μέρος είναι γρήγορο και τα βήματα είναι ζωηρά. Στους Σαρακατσάνους της περιοχής μας η κάτσα ήταν ο επίσημος χορόςπου χορευόταν από τον γαμπρό τη μέρα του γάμου. Φυσικά δεν υπήρχε σαρακατσάνικο γλέντι χωρίς κάτσα.

Κτσαδικος

Επίσης κλέφτικος χορός με ζωηρά κουτσά βήματα, που δίνουν ένα πολύ λεβέντικο και περήφανο ύφος στο χορό αυτό. Αποτελείται και αυτός από δύο μέρη, αργό και γρήγορο. Στο αργό έχουμε περήφανα αργά βήματα και στο γρήγορο μέρος του χορού, έχουμε ζωηρές κάτσες και αναπηδήσεις.

Σταυρωτός

Είναι και αυτός κλέφτικος χορός. Δεν χορεύονταν από γυναίκες. Υπάρχουν δύο παραλλαγές αυτού του χορού. Η μία η παλαιότερη χορεύεται από τέσσερα άτομα που σχημάτιζαν σταυρό μεταξύ τους (απ’όπου και τ’όνομα σταυρωτός). Οι χορευτές δεν πιάνονται μεταξύ τους με λαβή, αλλά από τις άκρες δύο μαντηλιών σε σχήμα σταυρού.

Η άλλη νεότερη χορεύεται από δύο άτομα, τα οποία στέκονται ο ένας δίπλα από τον άλλο με αντίρροπη διεύθυνση και χορευόταν από άτομα που γινόταν «σταυραδέρφια» (άτομα δηλαδή που δεν είχαν συγγένεια αίματος, ήταν πολύ καλοί φίλοι και αισθάνονταν την ανάγκη να γίνουν αδέρφια).Είναι ο θεσμός της αδελφοποιίας, έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα και είναι πολύ διαδεδομένος στους Σαρακατσάνους.

Τσάμικος

Είναι ένας ανδρικός χορός με μέτρο ¾. Είναι πανελλήνιος χορός όμως οι Σαρακατσάνοι χόρευαν ένα αργό χαρακτηριστικό τσάμικο, με χορευτικές φιγούρες μόνο του πρωτοχορευτή. Άλλωστε, επειδή τραγουδούσαν με το στόμα και χόρευαν χωρίς την συνοδεία μουσικών οργάνων και λόγω του βάρους της φορεσιάς και των στολιδιών δεν ήταν δυνατό να χορεύουν γρήγορους χορούς, γιατί θα κουραζόταν εύκολα. Προφανώς ο τσάμικος είναι η απλοποιημένη μορφή της κάτσας, γι’αυτό στους Σαρακατσάνους της Μακεδονίας και Θράκης εισήλθε αργότερα, με το γραμμόφωνο.

Διπλός χορός

Είναι ένας μικτός χορός (που χορεύονταν από άνδρες και γυναίκες κυρίως της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης). Έχει αργό και γρήγορο μέρος. Το αργό είναι τραγουδιστικό με αργά βήματα, ενώ το γρήγορο είναι συρτός στα τρία. Ο χορός διπλώνει και ξεδιπλώνει στις αντίστοιχες φράσεις του τραγουδιού.

Περιγελαστικοί χοροί

Οι χοροί αυτοί, χορεύονταν από τους Σαρακατσάνους τις μικρές ώρες των γλεντιών τους. Είναι ανδρικοί χοροί με εύθυμα λόγια, με αναπαραστάσεις και μιμήσεις που έδιναν αστείο τόνο στους χορούς αυτούς. Το χορευτικό τους συλλόγου μας έχει διδαχθεί από τους ηλικιωμένους και παρουσιάζει στα γλέντια του το χορό «το πώς αποκοιμήθηκα».

Στο Ζωνάρι

Μικτός χορός, όπου οι χορευτές πιάνονται μεταξύ τους με ειδική λαβή από τα ζωνάρια τους. Έχει αργό, με μικρά βήματα μέρος, και ένα γρηγορότερο και πιο περήφανο.